Teatr Tekstu im. Teodora Sixta – kwiecień 2025

Artur Pałyga zaprasza do wspólnego czytania sztuki teatralnej Augusta Strindberga.

Serdecznie zapraszamy do Willi Sixta w piątek, 11 kwietnia 2025 roku o godz. 18:00 na wspólne czytanie tekstu dramatycznego prowadzone przez dramatopisarza Artura Pałygę. Będzie to pierwsze spotkanie uczestników Teatru Tekstu im. Teodora Sixta z tekstem Augusta Strindberga, szwedzkiego pisarza, uważanego przez niektórych badaczy za ojca współczesnego teatru.


Artur Pałyga:
W całej historii Teatru Tekstu ani razu jeszcze nie czytaliśmy Strindberga. Pora to nadrobić. 

August Strindberg to jeden z ojców założycieli współczesnego dramatu. Urodził się i zmarł w Sztokholmie. A było to w latach 1849-1912. W swoich czasach był eksperymentatorem, brutalnie nowoczesnym naturalistą. Jego ojciec, zamożny sztokholmski mieszczanin ożenił się ze swoją służącą. August był owocem tego mezaliansu. Gdy jego matka zmarła, ojciec ożenił się ponownie, tym razem z guwernantką Augusta. W nienawiści do macochy upatruje się źródeł późniejszej niechęci Augusta do kobiet.
W młodości był aktorem, dziennikarzem, bibliotekarzem i telegrafistą. Jako 23-latek napisał pierwszą sztukę. Jako 27-latek ożenił się z Siri von Essen, zamożną wdową z trójką dzieci. Nie układa im się dobrze. Po siedmiu latach tego małżeństwa Strindberg wydaje zbiór opowiadań uznanych za antyfeministyczne i niemoralne. Wytoczony mu proces o obrazę moralności jednakowoż wygrał.
Ma 38 lat, gdy pisze dramat pt. „Ojciec”, który przyniósł mu sławę i uznanie. Odbierany jako ilustracja walki płci. Niedługo po jego premierze, August rozwodzi się z Siri lub Siri z Augustem. Kolejne małżeństwo nie przetrwało nawet roku, a Strindberg cieszy się rosnącą sławą mizogina, utwierdzoną, gdy trzecie małżeństwo po trzech latach kończy się głośnym rozwodem.
Zmarł samotnie. Ponoć po trzecim rozwodzie nie widywał się już z nikim i nie wpuszczał do mieszkania nikogo poza najbliższymi przyjaciółmi.
Między mężczyzną a kobietą, jak twierdził, toczy się ciągła i zażarta walka, którą mężczyna z reguły przegrywa.
„Ojciec” poza tym, że odbierany był w kontekście owej walki, reprezentował nowy sposób pisania dla teatru – naturalistyczną tragedię społeczną. Gdy w 1892 r. wystawiał go kopenhaski Teatr Robotniczy, głoszono, że jest to proklamacja nowego teatru.
„Ojciec” był pierwszym tekstem Strindberga przełożonym na język polski. Premiera polska odbyła się w 1908 roku w Warszawie. Według relacji Karola Adwentowicza, który grał główną rolę, spektakl wywołał niezwykle emocjonalną reakcję widowni. „Były omdlenia i histeryczne, spazmatyczne wstrząsy” - opisywał Adwentowicz, dodając, że na kolejnych spektaklach woźni teatralni mieli przygotowane środki trzeźwiące i wodę. W recenzjach pisano o wstrząsającej analizie psychiki ludzkiej.
Wśród najsłynniejszych realizacji tego dramatu jest spektakl Teatru Telewizji z 1991 r. w reżyserii Jana Maciejowskiego, gdzie główną rolę Rotmistrza zagrał Tadeusz Łomnicki.

Wspólne czytanie dramatów nie polega na prezentowaniu umiejętności aktorskich, lecz na aktywnym uczestnictwie w wydarzeniu. Rolą prowadzącego jest wybór tekstu, jego wcześniejsze powielenie, wprowadzenie do lektury, rozdzielenie ról oraz prowadzenie dyskusji na temat przeczytanego tekstu.

Artur Pałyga – absolwent polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i wychowania muzycznego w Studium Nauczycielskim w Bielsku-Białej. Autor kilkudziesięciu sztuk wystawianych w Polsce i na świecie. W latach 2010–2012 konsultant programowy w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, następnie w latach 2012–2014 zatrudniony na stanowisku dramaturga w Teatrze Polskim im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy. Od 2014 dramaturg w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach.
W 2006 roku zadebiutował na teatralnej scenie w bielskim Teatrze Polskim sztuką inspirowaną sylwetką Teodora Sixta. Jego sztuki dwukrotnie zdobyły Grand Prix Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port w Gdyni: „Żyd” w reż. Roberta Talarczyka (2008) i „Wszystkie rodzaje śmierci” w reż. Pawła Passiniego (2009). W 2013 roku został laureatem Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej za sztukę pt. „W środku słońca gromadzi się popiół” (prapremiera w 2014 roku w krakowskim Teatrze Starym w reż. Wojciecha Farugi). W roku 2014 roku premiera „Żyda” odbyła się na Węgrzech w Budapeszcie. W 2017 roku zadebiutował jako reżyser spektaklem pt. „Dada z łasiczką” w wykonaniu studentów i absolwentów Szkoły Aktorskiej Teatru Śląskiego.
Prowadził zajęcia literackie dla osób niepełnosprawnych w bielskim Stowarzyszeniu Teatr Grodzkim, a także m.in. Szkołę Pisania Sztuk w Teatrze Śląskim, Pracownię Podejrzanych Praktyk Teatralnych w Teatrze Powszechnym w Warszawie, Teatr Tekstu im. Teodora Sixta w Bielsku-Białej. Od kilku lat współpracuje ze Strefą Wolnosłową działającą w warszawskim Teatrze Powszechnym, prowadząc warsztaty kończące się spektaklami.
Na zdjęciu: Artur Pałyga, fot. Wikipedia / Anita Szymańska