Mikołaj Sobczak – Niebieskie zboże

Wystawa Mikołaja Sobczaka stanowi przestrzeń do dyskusji na temat marginalizowanych fragmentów historii oraz ich znaczenia w kształtowaniu zbiorowych tożsamości.

Ada Piekarska, kuratorka wystawy:
„Ekspozycję otwiera monumentalna instalacja przywodząca na myśl cerkiewny ikonostas, który – zgodnie z prawosławną tradycją – wprowadza odbiorców w mistykę wydarzeń, jednocześnie osłaniając dalszą, skrywaną przestrzeń. Scenografia wystawy pozwala na przekroczenie metaforycznej granicy, za którą prezentowany jest film „Upiór” – zrealizowany przez Mikołaja Sobczaka we współpracy z pochodzącym z Ukrainy performerem, Tarasem Gembikiem. Ta pełna fantastyki opowieść, mrocznym nastrojem nawiązująca do tradycji kina niemieckiego ekspresjonizmu, przeprowadza widzów przez meandry splecionych ze sobą historii – rewindykacji prawosławnych obiektów sakralnych, przymusowych konwersji na rzymski katolicyzm, buntu ukraińskich chłopek czy prób zdobycia polskich kolonii zamorskich. Postać Upiora pełni rolę medium, które pozwala nam wniknąć w utajoną rzeczywistość. W symbolicznej warstwie filmu artysta wskazuje na figurę pozbawianego domu i możliwości opowiedzenia swojej historii wygnańca – zamieszkiwana przez Upiora cerkiew ma zostać wyburzona.

Przyglądając się wydarzeniom z przeszłości, Mikołaj Sobczak otwiera dyskusję na temat historii imperializmu w Europie Środkowo-Wschodniej. Choć kolonialna przeszłość Europy jest utożsamiana z zachodnim imperializmem, dziś coraz częściej analizujemy historię Europy Środkowo-Wschodniej w ujęciu teorii postkolonialnej*. Takie rozpoznanie może napotykać na opór ze względu na trudność w jednoczesnym zinternalizowaniu roli ciemiężcy i ciemiężonego. Refleksja nad tym zagadnieniem toruje drogę do dalszych badań teoretycznych, skoncentrowanych na możliwych procesach emancypacji i uzdrowienia ponadnarodowych relacji.
Chcąc dziś mówić o procesie dekolonizacji Ukrainy, musimy raz jeszcze przyjrzeć się własnemu uwikłaniu w procesy kolonialne. Jeżeli warunkiem pokoju jest pamięć, to należy porzucić mity i historyczne uproszczenia.

*Zdaniem części badaczy, opisując wydarzenia mające miejsce w Europie Środkowo-Wschodniej, należy używać określeń, takich jak feudalizm czy nacjonalizm – bowiem wywodzący się z kultury zachodniej termin „kolonializm” i przypisane mu kryteria nie oddają natury zjawisk w tej części Europy".

Wystawa w Galerii Bielskiej BWA jest pierwszą instytucjonalną indywidualną prezentacją twórczości artysty. Obok historycznych nawiązań, na wystawie pojawią się odniesienia do literatury, teatru międzywojnia i ludowych wierzeń.
Kuratorka – Ada Piekarska
Współpraca artystyczna – Taras Gembik
Konsultacje merytoryczne – Daniel Beauvois, Łukasz Kozak

Mikołaj Sobczak – urodzony w 1989 roku w Poznaniu. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie (dyplom w Pracowni Działań Przestrzennych). Studiował także na Kunstakademie Münster w Niemczech, był stypendystą Universität der Künste w Berlinie. Obecnie jest rezydentem Rijksakademie voor Beeldende Kunsten w Amsterdamie.
W 2021 roku został finalistą X edycji konkursu Spojrzenia. Laureat Paszportu POLITYKI 2021 w kategorii Sztuki wizualne; ex aequo z Janą Shostak; laureat Nagrody Fundacji Sztuki Polskiej ING przyznanej podczas Warsaw Gallery Weekend (2019).
Zajmuje się sztuką wideo, malarstwem oraz performansem.
Autor wystaw indywidualnych: „Metamorfozy” (2021), „Nowe Królestwo” (2019) w Polana Institute w Warszawie. Uczestnik wystaw, m.in.: „Illiberal Arts” w Haus der Kulturen der Welt w Berlinie (2021), „Na początku był czyn!” w Galerii Arsenał w Białymstoku (2021), „Pole bitwy” w Galerii Bielskiej BWA w Bielsku-Białej (2020), „Warszawa w Budowie: Coś wspólnego” w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (2020), „Artists’ Film International” w Whitechapel Gallery w Londynie (2018), „Transcorporealities” w Museum Ludwig w Kolonii (2019).

Taras Gembik – performer i pracownik kultury, pochodzący z Wołynia w Ukrainie (urodził się w 1996 roku w Kamieniu Koszyrskim). Jest Ukraińcem i Polakiem. Współpracuje z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie; od trzech lat oprowadza po wystawach, tłumacząc sztukę na język osobistej empatii i piękna, w którym znikają granice. Razem z Marią Beburią współtworzy kolektyw „BLYZKIST” (Bliskość), skupiający się na tworzeniu wielopoziomowej wspólnoty osób z doświadczeniem migracji.

Daniel Beauvois –  historyk slawista, pisarz i publicysta, znawca i badacz historii Ukrainy, autor trylogii o stosunkach polsko-ukraińsko-rosyjskich: „Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914”, za którą w 2006 roku otrzymał Nagrodę im. Jerzego Giedroycia.

Łukasz Kozak – mediewista, badacz „nieoczywistych wątków w historii kultury", autor książki „Upiór. Historia naturalna” (2020).

Ada Piekarska – kuratorka sztuki, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz historii sztuki w Polskiej Akademii Nauk, aktywistka, prezeska Fundacji Galerii Bielskiej. Kuratorka m.in. wystawy zbiorowej „Pole bitwy”, podejmującej temat konfliktu o prawo do interpretacji historii (Galeria Bielska BWA, 2020/2021).

______________________________________________________________________________________

Mikołaj Sobczak – „Niebieskie zboże"
Galeria Bielska BWA, sala górna
29 kwietnia – 12 czerwca 2022
Oprowadzanie kuratorskie z udziałem artystów: piątek, 29 kwietnia 2022 o godz. 17:00
Wernisaż: piątek, 29 kwietnia, godz. 18.00
Oprowadzanie w języku ukraińskim – oprowadza Taras Gembik: sobota, 30 kwietnia 2022, godz. 12.00

Kuratorka – Ada Piekarska
Współpraca – Taras Gembik
Konsultacje merytoryczne – Daniel Beauvois, Łukasz Kozak
Architektura wystawy – Billy Morgan
Identyfikacja wizualna – Karolina Pietrzyk i Mateusz Zieleniewski

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE:

Galeria Bielska BWA, Klubokawiarnia Aquarium
20 maja – 23 czerwca 2022
Kwiaty dla Kateryny – wystawa prac powstałych w Świetlicy im. Kateryny Biłokur
W Klubokawiarni Aquarium niewielka wystawa prac, które powstały podczas warsztatów prowadzonych w Świetlicy im. Kateryny Biłokur w Willi Sixta. Wystawa będzie się zmieniać, by przedstawiać kolejne dzieła naszych ukraińskich Przyjaciół.

Willa Sixta – Świetlica im. Kateryny Biłokur
Świetlica im. Kateryny Biłokur, działająca w położonej nieopodal galerii Willi Sixta to miejsce, w którym osoby uciekające przez wojną w Ukrainie mogą wspólnie spędzać czas i rozwijać swoje umiejętności twórcze.

Otwarte oprowadzanie po wystawie
wtorek, 17 maja 2022, godz. 17.00 (wstęp w cenie biletu na wystawę)
Oprowadzają edukatorzy i pracownicy merytoryczni galerii.

Oprowadzania kuratorskie po wystawie (wstęp wolny)
piątki – 6, 13, 27 maja; 3, 10 czerwca 2022, godz. 18.00
Oprowadza kuratorka wystawy Ada Piekarska.

Oprowadzanie w języku ukraińskim
soboty, 14 maja o godz. 12.00 i 28 maja o godz. 16.00 (wstęp wolny)
Oprowadza Viktoriia Mishyna
Viktoriia Mishyna, urodzona w Nikopolu w Ukrainie. Absolwentka Kolegium Teatru i Sztuki w Dnieprze w Ukrainie; studia w zakresie malarstwa i sztuki użytkowej (2015–2017). W Polsce mieszka od 2018 roku.

Bliżej sztuki – szkolenie dla nauczycieli
środa, 18 maja, godz. 17.00–18.30
Oprowadzanie po wystawie i dyskusja w gronie nauczycieli. Szkolenie jest organizowane we współpracy z RODN WOM w Bielsku-Białej.
Wstęp wolny, obowiązują zapisy.
Więcej szczegółów >>

Teatr Tekstu im. Teodora Sixta
piątek, 20 maja 2022, godz. 18.00, Willa Sixta (wstęp wolny)
Wspólne czytanie sztuki „Matka Gorkiego” autorstwa ukraińskiej dramatopisarki Leny Laguszonkowej.
Prowadzenie: Artur Pałyga
Sztuka opowiada historię kilku pokoleń kobiet pochodzących spod Ługańska, niewielkiej miejscowości na granicy Ukrainy z Rosją, przypadającą na lata 70. XX wieku, obejmującą także okres pierestrojki i przemian ustroju komunistycznego ZSRR.
Lena Laguszonkowa urodziła się w miejscowości Stanica Ługańska (Ukraina). Absolwentka wydziału historii Ługańskiego Państwowego Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki. Jako dramatopisarka debiutowała w 2018 sztuką „BAZA”, opowiadającą o kobietach i prostytucji. Finalistka Aurory Nagrody Dramaturgicznej Miasta Bydgoszczy (2021).
Artur Pałyga – dramaturg, autor kilkudziesięciu sztuk teatralnych wystawianych w Polsce i na świecie. W 2006 roku zadebiutował na scenie Teatru Polskiego w Bielsku-Białej sztuką pt. „Testament Teodora Sixta”, inspirowaną sylwetką Teodora Sixta, zmarłego w 1897 roku bielskiego przedsiębiorcy i filantropa, który ofiarował swą okazałą willę miastu. Artur Pałyga ze swoją działalnością w dziedzinie dramatu często powraca do miejsca inspiracji, tj. Willi Sixta, która po gruntownej modernizacji stała się miejscem prezentacji sztuki współczesnej i realizacji w dziedzinie kultury.

Warsztaty „Wizualne rebusy”
Warsztaty plastyczne dla grup zorganizowanych, polegające na tworzeniu kolaży nawiązujących do wydarzeń historycznych i lektur szkolnych. Terminy i szczegóły do uzgodnienia.
Zapisy przez adres mailowy: j.stryjewska@galeriabielska.pl 
Więcej szczegółów >>

Finisaż wystawy 

Warsztaty storytellingu z Arturem Pałygą
Galeria Bielska BWA
środa i czwartek, 8 i 9 czerwca 2022, w godz. 18.00–20.00
Dlaczego niektóre historie wzbudzają nasze zainteresowanie, a inne traktujemy z obojętnością? Czym jest struktura dramaturgiczna i czy zawsze warto się jej trzymać?
Dwudniowe warsztaty tworzenia opowieści poprowadzi Artur Pałyga – dramaturg.
Zajęcia przeznaczone są dla osób w wieku powyżej 16 lat. Ilość uczestników ograniczona.
Koszt: 50 zł/os. (za dwa dni)
Zapisy: a.piekarska@galeriabielska.pl
Czytaj więcej o warsztatach storytellingu  >>

Otwarte oprowadzanie po wystawie
piątek, 10 czerwca 2022, godz. 18.00
Oprowadza Przemysław Wielgosz
Wyjątkowa okazja do pogłębienia wiedzy na temat wydarzeń, do których odnosi się Mikołaj Sobczak, autor wystawy „Niebieskie zboże”. Wstęp wolny.
Przemysław Wielgosz, publicysta, redaktor naczelny polskiego wydania miesięcznika „Le Monde diplomatique”. Studiował historię sztuki, socjologię i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Autor książek „Witajcie w cięższych czasach” (2020) i „Gra w rasy” (2021). Zajmuje się m.in. tematyką kapitalizmu, kolonializmu i polityki historycznej.

Wspólne czytanie poezji ukraińskiej
Piątek, 10 czerwca 2022, godz. 19.30.
Wstęp wolny.
Wyjątkowe spotkanie, podczas którego wsłuchamy się w głos Ukrainy, wyrażony za pomocą poezji.
Wyboru utworów (m.in. Jurija Izdryka, Liny Kostenko i Serhija Żadana) dokonały Julia Ogińska i Viktoriia Mishyna. Czytanie odbędzie się w języku ukraińskim z tłumaczeniem na język polski.
Julia Ogińska – urodzona w 1995 roku w Żytomierzu w Ukrainie. Absolwentka Żytomierskiego Kolegium Kultury i Sztuki im. Iwana Ogienki (2015) oraz Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu Kultury i Sztuki (2019). W marcu 2022 roku, uciekając przed wojną trafiła do Bielska-Białej, gdzie aktualnie mieszka.
Viktoriia Mishyna – urodzona w Nikopolu w Ukrainie. Absolwentka Kolegium Teatru i Sztuki w Dnieprze w Ukrainie, arteterapeutka. W Polsce mieszka od 2018 roku; od 2022 roku oprowadza w języku ukraińskim po wystawach w Galerii Bielskiej BWA.

Czytaj więcej o finisażu >>

_________________________________________________________________

Wystawa zrealizowana dzięki wsparciu Heleny Czerneckiej oraz REK Foundation.

Mikołaj Sobczak laureatem konkursu dla młodych artystek i artystów w Polsce – Spojrzenia 2021. Czytaj więcej na stronie Zachęty >>
Czytaj więcej o laureatach Paszportów POLITYKI 2021 >>
Czytaj o pracach Mikołaja Sobczaka z serii „STAR” w Kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie >>
Czytaj więcej o wystawie „Pole bitwy” >>

O wystawie w mediach

Arkadiusz Półtorak, Wołyński sen. „Niebieskie zboże” Mikołaja Sobczaka w Galerii Bielskiej BWA, Magazyn Szum, 03.06.2022 >>

TVN24 GO, ArtKompas >>

Piotr Sarzyński, Druga strona medalu. Mikołaj Sobczak „Niebieskie zboże”, Galeria Bielska BWA do 12 czerwca 2022, 5/6, POLITYKA nr 20, 11.05–17.05.2022, Afisz, w galerii, str. 73 , także na stronie internetowej >>

(mk) Upiór w BWA. O trudnej historii polsko-ukraińskiej, „Kronika Beskidzka” nr 19, 12 maja 2022, str. 20

Łukasz Karkoszka, Polsko-ukraińska historiografia, „Gazeta Wyborcza” Katowice, Tygodnik „Co Jest Grane”, piątek 6 maja 2022, str. 20

Marcin Kałuski, Rzecz o trudnej historii polsko-ukraińskiej. „Upiorne” dzieła w BWA, 30.04.2022, Beskidzka24 >>

Wystawa Niebieskie zboże Mikołaja Sobczaka już od 29 kwietnia w Galerii Bielskiej BWA, 25 kwietnia 2022, POLITYKA online >>

Temat dnia/Gość PR24, prowadzący: Maja Kluczyńska, „Niebieskie zboże”  – nowa wystawa w bielskiej BWA. Taras Gembik: to świeże spojrzenie na historię, PolskieRadio24.pl, 30.04.2022, czytaj i słuchaj >>

Peryferia historycznej narracji, Orientuj się!, NOTES na 6 TYGODNI online, 29.04–12.06.2022 >>

Bielsko-Biała. O historii imperializmu w Europie Środkowo-Wschodniej opowiadać będzie Mikołaj Sobczak w swojej solowej wystawie otwieranej w piątek (29.04) w Galerii Bielskiej BWA, Na Dobry Początek, 25 kwietnia – 1 maja, 25.04.2022, Magazyn SZUM online >>

Mikołaj Sobczak – „Niebieskie zboże”, Galeria Bielska BWA, Silesiakultura, 30.04.2022 >>

Mikołaj Sobczak. Niebieskie zboże, Wydarzenia, 28.04.2022, Niezła Sztuka, >>

TOK FM, 16.02.2022 11:40; , Marta Perchuć-Burzyńska, audycja Kultura osobista  >> 

Wykluczeni i wyklęci, Z Mikołajem Sobczakiem, laureatem Paszportu POLITYKI 2021 w kategorii Sztuki wizualne, rozmawia Piotr Sarzyński, POLITYKA nr 8, 16.02– 22.02.2022, ss. 70–73; czytaj także w POLITYCE online >>

POLITYKA, Kultura na weekend – podkast działu kultury POLITYKI, 11 lutego 2022, Piotr Sarzyński Pamięć wykrzywia i remiksuje. Niezwykła sztuka Mikołaja Sobczaka  >>

Mikołaj Sobczak. Niebieskie zboże, Galeria Bielska BWA, Bielski Rynek  >>

Marta Odziomek, Doświadczane wzrokiem. Jakie nowe wystawy zobaczymy wkrótce w galeriach i muzeach, „Gazeta Wyborcza” Katowice, 26 marca 2022  >>

Marta Odziomek, "Niebieskie zboże". Finisaż wystawy Mikołaja Sobczaka w Galerii Bielskiej BWA, wyborcza.pl, 6 czerwca 2022 >>

Анастасія ХЛАПОНІНА, Російська пропаганда зображувала українців як диких коней, gazeta.ua >>

Patronaty medialne

Oprowadzanie po wystawie (1 film)

Kuratorka Ada Piekarska oraz artyści: Mikołaj Sobczak i Taras Gembik opowiadają o wystawie NIEBIESKIE ZBOŻE.

Mikołaj Sobczak – NIEBIESKIE ZBOŻE. Oprowadzanie po wystawie